Trong việc giáo dục con cái, Vương Dương Minh đặc biệt chú trọng ba yếu tố:
1. Làm người tốt quan trọng hơn bất cứ việc gì tốt
Cổ nhân có câu: “Lấy Đạo Đức làm báu vật truyền gia thì gia tộc hưng thịnh trên 10 đời. Lấy việc học hành (đọc sách) làm báu vật truyền gia thì đứng thứ hai, lấy kinh sách (Thi Thư) làm báu vật truyền gia thì đứng thứ 3. Lấy giàu sang phú quý làm báu vật truyền gia thì không quá 3 đời”.
Thế nên bảo trì phẩm chất đạo đức lương thiện mới là nền tảng vững chắc để gia đình kế thừa và phát triển hưng thịnh. Khi Vương Dương Minh bị Lưu Cẩn phái người truy sát, hay bị dân làng Long Trường công kích, đối diện với bao nguy hiểm nhưng tuyệt nhiên ông không làm gì trái với đạo nghĩa nhân tâm, vẫn một lòng tin vào sức mạnh của thiện lương. Sau này ông đã dùng đức báo oán, giúp nhân dân kiến lập nhà cửa trường học canh nông.
Khi Vương Dương Minh viết thư cho con mình, trong thư ông nói: “Phàm làm người, quan trọng chính là tâm địa”.
Làm người tốt còn quan trọng hơn bất cứ việc gì tốt, ví như một trái trên cành, lương tâm của con người cũng như cuống của trái cây, cuống mà hỏng thì quả cũng chẳng còn. Một người mà có được tâm hồn lương thiện, ắt sẽ có càng nhiều thiện duyên, càng có nhiều người yêu mến. Người có trái tim lương thiện sẽ không bao giờ đi làm tổn thương người khác, bởi vậy mà tự nhiên sẽ tránh hung triệu cát.
Sống thiện lương là một loại trí huệ, người thông minh chưa chắc đã là người thiện lương, nhưng người thiện lương ắt là người thông minh trí huệ nhất.
2. Chuyên cần đọc sách là ngưỡng cửa thấp nhất tiến lên con đường cao quý
Trong cuốn gia huấn của Vương Dương Minh, yêu cầu đầu tiên chính là chuyên cần đọc sách. Đọc sách chính là con đường căn bản tiếp thu tri thức của nhân loại, cả cuộc đời của Vương Dương Minh luôn chuyên cần đọc sách. Ngay từ khi còn nhỏ, mỗi ngày ông đều đọc sách đến đêm khuya, có những lần đọc sách đến độ khạc cả ra máu. Cha của ông lo lắng sức khỏe của ông có vấn đề nên hàng ngày đều phải gõ cửa tắt đèn yêu cầu ông đi nghỉ sớm. Đương nhiên, đọc sách cũng cần phải có quy chuẩn, không thể bất cứ việc gì cũng bị trói buộc vào trong sách, mà cũng cần có sự chắt lọc.
Ví như Vương Dương Minh có rất nhiều sách binh pháp, nhưng ông lại nhìn nhận rằng binh pháp có muôn vàn phương pháp nhưng tất cả binh thư mà ông đọc chỉ dạy ông có một điều, đó là “Tâm bất động” trước mọi thị phi binh biến.
Tiếp theo đó là đọc những kinh sách kinh điển.
Trên thế gian sách có trăm ngàn triệu cuốn, nếu tất cả đều đọc thì có đọc cả đời cũng không hết. Cho nên tốt nhất là chắt lọc những sách kinh điển mà đọc, ngoài ra các sách khác tuy cũng có muôn sắc đủ màu nhưng trên thực tế cũng đều là bám theo nội dung, ý nghĩa của những sách kinh điển mà ra.
Một người có thể nuôi dưỡng cho mình thói quen đọc sách, cả đời cũng chính là đem trí huệ của nhân loại vận dụng cho mình.
Một đứa trẻ có thói quen đọc sách ắt sẽ có tri thức, có tầm nhìn, có nhân cách. Người có nhân cách ắt cũng sẽ có thiện lương. Mà một đứa trẻ có thể nuôi dưỡng tấm lòng thiện lương, vậy các bậc cha mẹ còn điều gì phải lo lắng?
3. Trí hành hợp nhất, dũng cảm vào thực tiễn
Cái mà được gọi là trí hành hợp nhất chính là nói giữa tri thức, lý tưởng và hành động phải kết hợp với nhau không thể tách rời, nói được làm được. Thiện lương không phải là tính từ mà là động từ. Khi chúng ta nói về một người thiện lương thì tất nhiên người đó phải là người làm việc thiện. Còn chỉ nói mà không làm thì đó là giả dối không thực, chỉ có hình thức mà không có thực tế.
Đi học cũng vậy. Nếu như không thể vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống thực tiễn thì cũng như bàn việc quân trên giấy. Trong cuộc sống thực tiễn, có rất nhiều sự việc chỉ khi nào chúng ta bắt tay vào hành động mới có thể biết được thực hư.
Ngay từ nhỏ chúng ta cần phải dạy cho trẻ có được năng lực vận động, tạo thành thói quen lao động thực tiễn mỗi ngày. Vương Dương Minh cả đời có được rất nhiều thành tựu, từ thơ ca, hội họa, thư pháp, binh pháp, giáo dục, tất cả đều tinh thông tường tận. Có được điều này chính là nhờ vào việc ông kết hợp được lý thuyết và thực hành trong thực tiễn. Khi gặp vấn đề trong cuộc sống, trước tiên hãy để cho con cái tự học cách giải quyết vấn đề trước. Suy nghĩ chán chê rồi mới bắt tay vào làm, chi bằng bắt đầu tiến về phía bắt tay vào làm từng chút một, dũng cảm thử sai để nhận ra bài học.
Trong hành động từ từ điều chỉnh lại nhận thức của chính mình, tiếp đó dùng nhận thức mới để lại bắt đầu xuất phát, cải biến lại sách lược của bản thân.
Cơm phải ăn từng miếng, đường phải đi từng bước, nếu như dục tốc ắt sẽ bất đạt. Thành thục sẽ thành kỹ năng, kiên trì sẽ tăng sức mạnh, một đứa trẻ như vậy mới có thể có được một cuộc đời hoàn mỹ. Trí phải đi đôi với hành, đem trí tuệ hóa thân thành hành động, nếu không thì không phải là người chân trí.
